پوشش‌ها و آب‌بندی سطوح: راهنمای جامع کاربرد و انتخاب

1) انواع پوشش‌ها

پوشش‌های سطحی به دلایل مختلفی نظیر کاهش نفوذپذیری یا جلوگیری از نفوذ، کنترل رطوبت، بهبود خواص سطحی و بهبود مقاومت شیمیایی استفاده می‌شود.

پوشش‌های سطوح بتنی معمولا به سه نوع آب‌گریز، اشباع‌ساز و روکش تقسیم‌بندی می‌شوند.

جنس پوشش‌ها معمولا از جنس سیمانی و سیمانی اصلاح‌شده با رزین، پلیمری (آکریلیک، اپوکسی، پلی اورتان، پلی اوره و غیره)، سیلیکونی، کریستال‌ساز (متاسیلیکات‌ها)، کریستال‌شونده ، قیری و غیره می‌باشند.

2) کاربردهای انواع پوشش

پوشش‌های متنوع موجود و معرفی شده هرکدام دارای مزایا و معایب مخصوص خود می‌باشند. بنابراین با شناخت نیازمندی‌ها و همچنین کاربردها، خواص و ویژگی‌های هر نوع پوشش، می‌توان انتخاب مناسبی انجام داد.

2-1- پوشش‌های پایه سیمانی و سیمانی اصلاح‌شده با رزین

این نوع پوشش‌ها از نوع روکش بوده و دارای ضخامت زیاد (بیش از 1 میلی‌متر) هستند و معمولا به منظور تسطیح سطوح، اجرای یک پوشش تزئینی (مانند نما)، و آب‌بندی سطح (عایق رطوبتی) استفاده می‌شوند. کاربردهای ترمیمی و کفسازی پوشش‌های سیمانی با اینکه می‌تواند در برخی موارد در این دسته قرار گیرد، بصورت ویژه در بخش مخصوص به خود مورد بررسی قرار می‌گیرد. پوشش‌هایی که به منظور تسطیح سطوح، زیرسازی و حتی تزئینی استفاده می‌شوند به نام اندودها یا پلاسترها نیز نامیده می‌شوند. برخی پوشش‌های ویژه پایه سیمانی تحت نام میکروسمنت نیز عرضه می‌شوند.

این پوشش‌ها دارای مقاومت جوی، هوازدگی و نوری (پرتو فرابنفش) بسیار زیاد هستند و به علت وجود سیمان، دارای خاصیت تنفس‌پذیری می‌باشند که آنها را با سطوح بتنی و سیمانی بسیار سازگار می‌سازد و تحمل فشار منفی را خواهند داشت. این پوشش‌ها دارای مقاومت سایشی مناسبی هستند و می‌توانند صلب تا منعطف بوده و دارای تنوع رنگی گسترده باشند. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای 20- تا 90+ درجه سانتی‌گراد با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود. معمولا دوام این پوشش‌ها با توجه به شرایط محیطی و ویژگی‌های پوشش، بیش از 10 سال برآورد می‌شود.

2-2- پوشش‌های پایه پلیمری

این نوع پوشش‌ها معمولا از نوع روکش بوده و دارای ضخامت کم تا زیاد (حدود 50 میکرون تا بیش از 1 میلی‌متر) هستند و معمولا به منظور حفاظت و بهبود خواص سطح، آب‌بندی سطح (عایق رطوبتی)، و اجرای یک پوشش تزئینی (مانند نما)، استفاده می‌شوند. کاربردهای ترمیمی و کفسازی این پوشش‌ها با اینکه می‌تواند در برخی موارد در این دسته قرار گیرد، بصورت ویژه در بخش مخصوص به خود مورد بررسی قرار می‌گیرد. این پوشش‌ها گاهی تحت عنوان رنگ‌های صنعتی یا پوشش‌های حفاظتی نیز عرضه می‌شوند.

این پوشش‌ها بسته به نوع رزین یا پلیمر دارای مقاومت جوی، هوازدگی و نوری (پرتو فرابنفش)، سازگاری با سطوح بتنی، صلبیت و انعطاف‌پذیری بسیار متفاوت بوده و دارای تنوع رنگی گسترده می‌باشند. معمولا دوام این پوشش‌ها با توجه به شرایط محیطی و ویژگی‌های پوشش، بیش از 10 سال برآورد می‌شود.

2-2-1- پوشش‌های پایه رزین‌های آکریلیکی

این نوع پوشش‌ها به عنوان رنگ نما (ضخامت نسبتا کم) یا عایق رطوبتی (ضخامت کم تا زیاد) سطوح مختلف استفاده گسترده‌ای دارند. این نوع پوشش‌ها می‌توانند آب پایه یا حلال پایه باشند که با توجه به شرایط اجرایی و مسائل زیست محیطی، بویژه در شرایط فضای بسته، استفاده از نوع آب پایه ارجحیت دارد.

با توجه به نوع رزین آکریلیک، این نوع پوشش‌ها می‌توانند دارای مقاومت جوی، هوازدگی و نوری (پرتو فرابنفش) زیاد باشند. به علت تنفس‌پذیری مناسب آنها بویژه در پوشش‌های عایق رطوبتی ضخیم، این پوشش‌ها با سطوح بتنی سازگاری مناسبی دارند و تاحدی تحمل فشار منفی رطوبت را خواهند داشت. با توجه به نوع رزین مورد استفاده، این پوشش‌ها می‌توانند بسیار منعطف تا صلب باشند که برای سطوح بتنی انواع منعطف به علت توانایی ایجاد پل بر روی ترک، مناسب‌تر خواهند بود. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای 20- تا 75+ درجه سانتی‌گراد، بسته به نوع رزین مصرفی، با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود.

2-2-2- پوشش‌های اپوکسی

این نوع پوشش‌ها به عنوان پوشش حفاظتی (در برابر سایش یا مواد شیمیایی) یا عایق رطوبتی سطوح مختلف استفاده گسترده‌ای دارند. این نوع پوشش‌ها می‌توانند دارای حلال یا بدون حلال باشند که با توجه به شرایط اجرایی و مسائل زیست محیطی، بویژه در شرایط فضای بسته، استفاده از نوع بدون حلال ارجحیت دارد. در ضمن نوع بدون حلال دارای جمع‌شدگی‌های بسیار ناچیز می‌باشد.

بطورکلی پوشش‌های اپوکسی دارای مقاومت نوری ضعیفی هستند و در برابر  پرتو فرابنفش دچار زردشدگی یا اصطلاحا گچی‌شدن می‌شوند. معمولا تنفس‌پذیری این پوشش‌ها مناسب نیست و در نتیجه ذاتا سازگاری مناسبی با سطوح بتنی ندارند و برای فشار منفی رطوبت نامناسب هستند؛ البته راهکارهایی برای بهبود این سازگاری وجود دارد. در ضمن نسبت به مرطوب بودن سطح زیرکار بسیار حساس هستند؛ البته انواعی از آنها قابلیت اعمال بر روی سطوح مرطوب یا حتی زیر آب را نیز دارا هستند. معمولا این پوشش‌ها صلب تا نیمه صلب هستند، بنابراین در صورت ایجاد ترک بر روی سطوح بتنی، این پوشش نیز قاعدتا ترک خواهد خورد. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای 20- تا 85+ درجه سانتی‌گراد با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود.

2-2-3- سایر پوشش‌های پلیمری

پوشش‌های پلی‌اورتانی، پلی‌اوره، و اپوکسی-اورتانی در موارد ویژه‌ای نظیر پوشش‌های در معرض سایش شدید، پوشش‌های نیازمند مقاومت نوری و جوی زیاد، پوشش‌های الاستومری و بسیار منعطف، پوشش‌های مقاوم در برابر مواد نفتی و مواد شیمیایی، و مانند آن استفاده می‌شوند. این پوشش‌ها معمولا تنفس‌پذیر نیستند و درنتیجه نقاط ضعف بیان شده مرتبط برای پوشش‌های اپوکسی نیز در این موارد مشاهده می‌شود. معمولا پوشش‌های ویژه در شرایط حاد دارای دوام‌های محدود و چند ساله هستند که پس از آن باید پوشش مجددا اعمال گردد. در ضمن این پوشش‌ها معمولا دارای هزینه‌های زیاد مواد و حتی اجرا می‌باشند.

2-3- پوشش‌های سیلیکونی

این پوشش‌ها در صنعت ساخت و ساز معمولا بصورت آب‌گریز هستند و به علت نفوذ در منافذ و واکنش‌های ویژه خود، تغییر ظاهری بر روی سطح ایجاد نمی‌کنند. در بازار این پوشش‌ها گاهی تحت عنوان نانو نما یا عناوین مشابه نیز ارائه می‌شود.

این نوع پوشش‌ها به عنوان پوشش آب‌بند (به معنی تماس دائم با آب و رطوبت) استفاده نمی‌شوند و معمولا بر روی سطوحی که در معرض آب یا رطوبت بصورت دوره‌ای هستند (مانند سطوح نما)، استفاده می‌شوند. این پوشش‌ها با تغییر کشش سطحی منافذ یا تغییرات مشابه در ساختار سطح، منجر به عدم جذب آب و حتی گرد و غبار و آلودگی‌های محیطی می‌شود.

دوام عملکرد این پوشش‌ها با توجه به نوع سیلیکون مصرفی می‌تواند کوتاه تا بسیار طولانی باشد. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای 20- تا 90+ درجه سانتی‌گراد با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود.

2-4- پوشش‌های کریستال‌ساز و کریستال‌شونده

این نوع پوشش‌ها از نوع اشباع‌سازها هستند و با نفوذ در منافذ سطحی، عملکرد خود را آغاز می‌کنند. پوشش‌های کریستال‌ساز (که معمولا به شکل مایع بی‌رنگ عرضه می‌شوند) با محصولات داخل منافذ واکنش داده و تولید کریستال‌های نامحلول می‌کند و به این صورت، منافذ را مسدود می‌تماید و منجر به کاهش نفوذپذیری تا بیش از 80 درصد می‌شود و تغییر زیادی بر ظاهر سطح ایجاد نمی‌کنند. پوشش‌های کریستال‌شونده (که معمولا بصورت پودری و مخلوط با سیمان عرضه می‌شوند و هنگام مصرف با آب مخلوط می‌گردد و به شکل ملاتی یا دوغابی اعمال می‌گردد) پس از نفوذ در منافذ و ایجاد واکنش یا بدون واکنش (بسته به نوع آن)، تبدیل به کریستال‌هایی می‌شود که در معرض آب و رطوبت تغییر حجم داده و منافذ را مسدود می‌نماید. این نوع پوشش ظاهر سطح را تغییر می‌دهد و به رنگ سیمان موجود در محصول در می‌آورد. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای 20- تا 90+ درجه سانتی‌گراد با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود.

به علل بیان شده، این پوشش‌ها تحمل فشار منفی را دارند و جزئی از ساختار سطح می‌گردند. در ضمن برخی از انواع این پوشش‌ها توانایی خودترمیمی ترک‌های مویی تا ضخامت‌های ترک حدود 300 میکرون را دارا هستند. در ضمن عملکرد این پوشش مستقیما به اندازه منافذ و کیفیت بتن سطح زیرین وابسته است. ساختار شیمیایی این پوشش‌ها غیرپلیمری می‌باشد و برخی انواع معدنی آن (نظیر متاسیلیکات‌ها) بسیار اقتصادی و با قیمت مناسب عرضه می‌شوند.

2-5- پوشش‌های پایه قیری

این پوشش از نوع روکش می‌باشد و معمولا به عنوان عایق رطوبتی از آن استفاده می‌شود. به علت خاصیت انعطاف ذاتی قیر، این پوشش‌ها نیز کم و بیش منعطف هستند. امروزه این پوشش‌های به شکل قیرهای امولسیونی سرد اجرا عرضه می‌شود که نسبت به انواع گرم اجرا، مصرف و روش اعمال بسیار ساده‌تری دارند.

این پوشش‌ها دارای مقاومت جوی، هوازدگی و نوری (پرتو فرابنفش) نسبتا ضعیفی هستند و تنفس‌پذیر نمی‌باشند که آنها را با سطوح بتنی و سیمانی بسیار ناسازگار می‌سازد و تحمل فشار منفی را نخواهند داشت. این پوشش‌ها مقاومت سایشی مناسبی ندارند و می‌توانند نیمه منعطف تا منعطف (در صورت استفاده از اصلاح‌کننده‌ها) بوده و رنگ آنها مشکی می‌باشد. عملکرد این پوشش‌ها معمولا در دمای صفر تا 50+ درجه سانتی‌گراد با تغییر چندانی مواجه نمی‌شود اما در دماهای منفی شکننده شده و در دماهای بیشتر، دچار نرم‌شدگی خواهد شد. معمولا دوام این پوشش‌ها با توجه به شرایط محیطی و ویژگی‌های پوشش، کمتر از 3 تا 5 سال برآورد می‌شود.

علی‌رغم تمام نقاط ضعف مذکور، پوشش‌های پایه قیری در سالیان گذشته به علت قیمت مناسب، کاربرد بسیار وسیعی به عنوان آستر یا پرایمرهای سطوح بتن در تماس با خاک داشته‌اند. اما امروزه با توجه به افزایش شدید قیمت قیر و همچنین کاهش قیمت انواع پوشش‌های پلیمری، استفاده از این نوع پوشش به مرور زمان کاهش یافته و با پوشش‌های پلیمری (بویژه پایه آب آکریلیکی) جایگزین شده است.

3) انتخاب پوشش سطحی مناسب

در انتخاب نوع و کیفیت پوشش، با توجه به نیازها و انتظارات از پوشش، نوع سطح زیرکار و شرایط موجود، خواص بسیار متعددی می‌تواند مدنظر قرار گیرد.

معمول‌ترین و مهم‌ترین این خواص بویژه برای سطوح بتنی شامل چسبندگی به سطح، توانایی پل‌زدن بر روی ترک (یا انعطاف‌پذیری)، نفوذپذیری، تحمل فشار (مثبت یا منفی)، سازگاری دمایی، مقاومت شیمیایی و محیطی، و جمع‌شدگی می‌باشد. برای سایر سطوح مانند فولاد و فلزات دیگر نیز خواص چسبندگی، نفوذپذیری، مقاومت شیمیایی و محیطی، سازگاری و جمع‌شدگی از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

خواص دیگر نظیر چسبندگی به سطح مرطوب، سرعت خشک‌شدن، ضریب انتشار یون کلرید، مقاومت نوری، مقاومت هوازدگی، مقاومت مکانیکی، ضریب انتقال حرارت، مقاومت سایشی، نفوذ در برابر سیالات (گاز، آب و بخار آب)، جذب مویینه، تغییر خواص در اثر تغییرات دمایی، مقاومت در برابر چرخه‌های یخبندان، شوک حرارتی، مقاومت در برابر ضربه، مقاومت در برابر آتش، مقاومت در برابر چرخه پاشش نمک، مقاومت سر خوردن، رفتار آنتی استاتیک، و غیره نیز با توجه به شرایط و نیازمندی‌های ویژه هر پروژه نیز می‌تواند مدنظر قرار گیرد.

در انتخاب پوشش یک سطح بتنی، به علت امکان تغییرات شدید رطوبتی بتن در طول بهره‌برداری، خاصیت تنفس‌پذیری پوشش از اهمیت زیادی برخوردار است. علت بلند شدن یا پوسته شدن بسیاری از پوشش‌ها بر روی سطوح بتنی، ناشی از عدم وجود این خاصیت در آن پوشش می‌باشد. خاصیت تنفس‌پذیری این اجازه را می‌دهد تا بخار آب داخل بتن از طریق پوشش به بیرون راه پیدا کند و از ایجاد فشار پشت پوشش و افزایش احتمال جدایی پوشش از سطح جلوگیری نماید. در ضمن از آنجا که بتن یک جسم صلب می‌باشد و امکان ایجاد ترک به علل زیادی بر روی سطح آن وجود دارد، استفاده از پوشش‌های منعطف که توانایی پل زدن بر روی ترک را دارند، می‌تواند عملکرد پوشش‌ها را بسیار ارتقا بخشد.

در انتخاب پوشش‌ها باید بطور دقیقی به نیازمندی‌ها از منظر آب‌بندی توجه نمود. منظور از آب‌بندی و همچنین میزان تماس سطح با آب یا رطوبت باید کاملا مشخص شود. بطور مثال، منظور از آب‌بندی می‌تواند شامل نفوذ صفر، کاهش شدید نفوذپذیری، نم‌بندی، آب‌گریزی و مانند آن، و میزان تماس با آب می‌تواند تماس دائم با آب، در معرض رطوبت بالای هوا بطور دائم، در معرض رطوبت دوره‌ای و غیره باشد. هر کدام از انواع آب‌بندی و میزان تماس، می‌تواند منجر به انتخاب پوشش متفاوتی شود.

وجود فشار آب یا سیال و همچنین نوع این فشار (مثبت یا منفی) در تعیین نوع پوشش از اهمیت زیادی برخوردار است. تحمل فشار مثبت توسط پوشش‌های مختلف، بجز نوع آبگریز، امکان‌پذیر است. اما پوشش‌هایی که بتوانند فشار منفی را تحمل کنند محدود هستند و وابستگی شدیدی به جزئیات اجرایی پوشش نیز دارند. پوشش‌های پایه سیمانی، پوشش‌های آکریلیکی تنفس‌پذیر و همچنین انواع پوشش کریستال‌ساز و کریستال‌شونده امکان تحمل فشار منفی را دارند.

در مواردی که پوشش با مواد شیمیایی نظیر اسیدها، قلیایی‌ها، و مواد نفتی قرار دارد یا در معرض ضربه، سایش و فرسایش، دمای زیاد، یا نغییرات دمایی زیاد و غیره قرار دارد، پوشش انتخابی باید توانایی تحمل این شرایط را داشته باشد. بطور مثال برای پوشش‌هایی که در معرض اسید قرار دارند، به علت اهمیت حفاظت سطح زیرین، مقاومت پوشش در برابر اسید به مهمترین خاصیت پوشش تبدیل می‌شود و ممکن خواصی مانند تنفس‌پذیری، سازگاری، انعطاف‌پذیری و غیره در درجه دوم اهمیت قرار گیرد و با راهکارهای دیگری این خواص تامین شوند. بطور مثال در مخازن یا فضاهای در تماس با اسیدهای قوی، استفاده از پوشش‌های پلیمری (مانند اپوکسی، پلی‌اورتان یا پلی‌اوره) ارجحیت پیدا می‌کند و با استفاده از پرایمرها و آسترهای ویژه و همچنین توری یا پارچه‌های تقویتی، نقاط ضعف سازگاری این پوشش‌ها با سطح بتنی تا حدودی برطرف می‌گردد. گاهی نیز از پوشش‌های ترکیبی و چندلایه برای دستیابی به خواص ویژه استفاده می‌شود.

گاهی در یک شرایط مشخص، امکان استفاده از چند سیستم پوشش وجود دارد که در این شرایط علاوه بر درنظر گرفتن دوام پوشش، سهولت اجرا و نظایر آن، درنظر گرفتن هزینه‌های مواد پوشش و اجرای آن نیز اهمیت زیادی پیدا می‌کند. اما در شرایطی که گزینه‌ها بسیار محدود شود، تحلیل هزینه چندان در انتخاب نوع پوشش تعیین کننده نمی‌باشد.

4) نکات اجرایی و فنی

شاید مهم‌ترین نکته در زمینه انتخاب اجرای پوشش‌های حفاظتی و تزئینی این است که همیشه باید از یک سیستم پوشش استفاده نمود. منظور از سیستم پوشش یعنی لایه‌های مختلف یک پوشش که حداقل شامل یک آستر (یا پرایمر) و لایه رویه (یا پوشش اصلی) می‌باشد. گاهی با توجه به شرایط موجود، ممکن است لایه‌های میانی نیز به سیستم پوشش اضافه شود.

معمولا موفقیت عملکرد یک پوشش به عواملی نظیر تشخیص صحیح نیازمندی‌ها و مشخصات پوشش موردنیاز، انتخاب درست سیستم پوشش، استفاده از مواد با کیفیت و منطبق بر نیازمندی‌ها، اجرای صحیح لایه‌های پوشش، و نگهداری و عمل‌آوری صحیح پوشش، وابسته می‌باشد.

4-1- تشخیص صحیح مشخصات پوشش موردنیاز

در بخش انتخاب پوشش در خصوص اهمیت تشخیص و تعیین مشخصات پوشش موردنیاز صحبت شد. در صورتی که این تشخیص به درستی انجام شود، کمک شایانی به انتخاب پوشش و موفقیت عملکرد پوشش خواهد نمود. در صورتی که این تشخیص به طور کامل انجام نشود یا به اشتباه انجام شود، قطعا در مرحله انتخاب، اجرا و بهره‌برداری مشکلات بزرگی ایجاد خواهد شد.

4-2- انتخاب سیستم پوشش موردنیاز

پس از تعیین مشخصات پوشش، سیستم موردنیاز بر اساس نکات بخش انتخاب پوشش، تعیین می‌گردد. انتخاب نوع آستر (یا پرایمر) از اهمیت زیادی برخوردار است و در بسیاری موارد با توجه به شرایط موجود، موفقیت سیستم پوشش به انتخاب صحیح لایه پرایمر برمی‌گردد. بطور کلی، لایه پرایمر، لایه واسط سطح زیرین و پوشش رویه است و عامل چسبندگی و سازگاری این دو سطح می‌باشد. لایه رویه نیز لایه محافظ و ظاهری سیستم پوشش می‌باشد. بنابراین انتخاب صحیح سیستم پوشش می‌تواند منجر به موفقیت عملکرد پوشش گردد.

4-3- کیفیت پوشش و انطباق با مشخصات موردنیاز

کیفیت پوشش توسط آزمایش‌های آزمایشگاهی بر روی خواص مواد (معمولا به شکل مدارک تاییدیه فنی عملکرد یا اظهارنامه عملکرد DoP)، سوابق اجرا و بهره‌برداری از پوشش، و آزمایش‌های درجا بر روی پوشش، مشخص می‌گردد. با استفاده از نتایج حاصل از موارد مذکور، مشخصات پوشش و انطباق آن مشخصات موردنیاز سیستم پوشش، قابل تشخیص می‌باشد.

4-4- اجرای پوشش

اجرای پوشش به عوامل مختلفی نظیر شرایط محیطی، آماده‌سازی سطح، جزئیات (دیتیل) اجرایی مناسب، تجهیزات مورد استفاده و همچنین نیروی کار مجری پوشش وابسته می‌باشد. پوشش‌ها محدودیت‌هایی در دمای مصرف، دمای سطح زیرین، شرایط رطوبتی سطح زیرین، و نظایر آن دارند که با توجه به شرایط محیطی و شرایط موجود، یا باید نوع پوشش را صحیح انتخاب کرد یا شرایط موجود را برای پوشش مدنظر فراهم نمود.

آماده‌سازی سطح شامل ترمیم و تعمیر سطح، تسطیح و صاف نمودن سطح، و تمیز کردن آن از هر آلودگی که مانع چسبندگی پوشش به سطح شود، می‌باشد. گاهی اعمال آستر یا پرایمر را نیز می‌توان زیرمجموعه مرحله آماده‌سازی به حساب آورد. این مرحله یکی از مهم‌ترین مراحل اجرای پوشش محسوب می‌شود و در صورت عدم انجام آن، می‌تواند کاملا پوشش را ناموفق سازد.

جزئیات اجرایی در برخی موارد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بطور مثال در آب‌بندی سرویس‌های بهداشتی یا پشت بام، محل آب‌روها، لوله‌ها و ادوات موجود در سطح همیشه محل ضعف و نفوذ آب هستند. دقت در اجرای جزئیات پوشش یا عایق در این نقاط می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت آب‌بندی باشد.

برخی پوشش‌ها فقط با تجهیزات ویژه‌ای قابلیت اعمال دارند. بطور مثال برخی پوشش‌ها ممکن است با روش پاشش قابل اعمال نباشند، یا برخی پوشش‌ها فقط با پاشش بدون هوا امکان اجرا داشته باشند. بنابراین توجه به شیوه اجرا نیز ممکن است در انتخاب و کیفیت پوشش اجرا شده تاثیر زیادی داشته باشد.

استفاده از نیروی کار و مجری پوشش با تجربه و مجرب نیز تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت نهایی پوشش اعمال شده خواهد داشت. مانند سایر کارهای اجرایی، ممکن است استفاده از پوشش بسیار با کیفیت اما مجری با تجربه و آشنایی ناکافی، می‌تواند پوشش اجرا شده را بی‌کیفیت سازد. اما ممکن است استفاده از پوشش با کیفیت حداقلی اما با استفاده از مجری باتجربه و مجرب، پوشش اجرا شده را به کیفیت بسیار خوب تبدیل کند.

4-5- نگهداری و عمل‌آوری پوشش

پوشش‌های مختلف پس از اجرا نیاز به شرایطی برای حفاظت از عوامل محیطی و همچنین عمل‌آوری برای پیشرفت واکنش‌ها و رسیدن به شرایط بهره‌برداری دارند. بطور مثال تمام پوشش‌ها تا قبل از رسیدن به شرایط بهره‌برداری باید در برابر عوامل محیطی (مانند رفت و آمد، تابش آفتاب، باران، باد یا سایر عوامل) محافظت شوند. پوشش‌های پایه سیمانی نیاز به جلوگیری از تبخیر، قرارگیری در دمای محیطی مناسب و در برخی شرایط حتی نیاز به دریافت رطوبت خارجی دارند؛ یا پوشش‌های پلیمری معمولا در محدوده دمایی مشخصی واکنش‌های طبیعی خود را خواهند داشت. بنابراین دستیابی به شرایط حفاظت و عمل‌آوری هر پوشش برای دستیابی به پوشش با کیفیت لازم می‌باشد. معمولا شرایط نگهداری و عمل‌آوری پوشش در مشخصات فنی و راهنمای اجرای پوشش توسط تولیدکننده مشخص می‌شود.

گاهی شرایط محیطی و شرایط عمل‌آوری پوشش ممکن است با یکدیگر ناسازگار باشند. بطور مثال پوشش‌های آکریلیکی آب پایه برای پلیمره شدن، نیاز به خروج آب دارند. بنابراین اگر محیط اطراف رطوبت بالا داشته باشد یا محیط بسته و محدود باشد، خروج آب به سختی اتفاق می‌افتد. در این شرایط معمولا از پوشش معادل پایه سیمانی اصلاح شده با رزین آکریلیک استفاده می‌شود.

5) مثال‌هایی از پوشش‌های پرکاربرد

می‌توان گفت انواع پوشش در صنایع مختلف کاربردهای وسیعی دارند. در صنعت ساخت و ساز بویژه سازه‌های شهری و صنعتی، چند نوع پوشش کاربرد بیشتری دارند که به چند مورد آنها اشاره می‌شود.

5-1- پوشش یا عایق آب‌بند سرویس‌های بهداشتی، پشت بام، بالکن، استخر و مخازن آب

استخرها یا مخازن آب غیر پیش‌ساخته معمولا در سه نوع بتنی، بلوکی و خاکی احداث می‌شوند. در نوع خاکی معمولا از پوشش‌های پیش‌ساخته ورقی از جنس پلیمر استفاده می‌شود. برای استخر یا مخزن بتنی، می‌توان از پوشش‌های مختلفی استفاده نمود. اما اگر امکان نشت رطوبت از بیرون استخر یا مخزن به داخل وجود دارد (وجود فشار منفی)، حتما باید از پوشش‌هایی که تحمل فشار منفی دارند (پایه سیمانی، پایه آکریلیکی و کریستال‌ساز یا کریستال‌شونده) استفاده نمود. در صورت نیاز به افزایش اطمینان آب‌بندی در شرایطی که احتمال ایجاد ترک در بدنه بتنی وجود دارد، باید از پوشش‌های منعطف (آکریلیکی یا سیمانی اصلاح‌شده) با ضخامت زیاد استفاده نمود. برای استخر یا مخزن بلوکی، از آنجا که قطعا جابجایی‌های بدنه استخر یا مخزن زیاد است حتما باید از پوشش‌های منعطف (آکریلیکی یا سیمانی اصلاح‌شده) با ضخامت زیاد استفاده نمود.

سرویس‌های بهداشتی، پشت بام و بالکن را می‌توان مانند استخر یا مخزن بتنی یا بلوکی درنظر گرفت.

5-2- پوشش یا عایق آب‌بند نما و سطوح در تماس با رطوبت (دیوارهای حائل، سازه‌های زیرزمینی و غیره)

نما یا سطوح بنایی، سیمانی یا بتنی که در معرض تماس دائم با آب یا رطوبت نیستند را می‌توان با روش‌های مختلفی آب‌بند نمود. یکی از به صرفه‌ترین روش‌ها، استفاده از پوشش‌های آب‌گریز می‌باشد. در صورتی‌که شرایط محیطی به گونه‌ای است که تعداد دفعات بارش زیاد است یا محیط همیشه دارای رطوبت زیاد می‌باشد (مانند مناطق ساحلی ایران بویژه سواحل شمال کشور یا سازه نزدیک به سطح آب زیرزمینی)، استفاده از پوشش‌های نوع روکش مناسب‌تر می‌باشد. در ضمن اگر نیاز به نم‌بندی علاوه بر آب‌بندی باشد یا نیاز به آب‌بندی صفر باشد، پیشنهاد می‌شود از پوشش‌های منعطف آکریلیکی استفاده شود تا اطمینان آب‌بندی سطح به شدت افزایش یابد و در ضمن ظاهر نما (اصلی یا جانبی) بسیار مناسب‌تر باشد. به علت جابجایی‌ها و تنش‌های دمایی و حرکتی در نما، سطوح جانبی سازه و اعضای سازه‌ای، استفاده از پوشش‌های منعطف به شدت توصیه می‌شود.

5-3- پوشش‌های ویژه

در بسیاری از کاربردهای صنعتی و تجاری، پوشش‌های مقاوم در برابر مواد شیمیایی مانند انواع اسیدها، قلیایی‌ها، مواد نفتی، مواد غذایی و سایر مواد مهاجم شیمیایی نیاز می‌باشد. در این شرایط باید به دقت نوع ماده شیمیایی و ویژگی‌های آن و همچنین شدت تماس سطح با آن (از نظر غلظت و مدت زمان تماس) مشخص گردد تا بتوان بهترین گزینه پوشش را مشخص نمود. بطور مثال معمولا در شرایط حملات اسیدی از پوشش‌های پلیمری اپوکسی یا پلی‌اورتانی ضد اسید یا ترکیب کاشی ضداسید و مواد بندکشی ضد اسید (نوع معدنی یا پلیمری)، و در شرایط تماس با مواد نفتی از پوشش‌های پلیمری پلی‌اورتانی یا اپوکسی ویژه استفاده می‌شود.

در برخی موارد پوشش مورد استفاده به منظور افزایش مقاومت سایشی یا مقاومت در برابر ضربه استفاده می‌شود که باید از پوشش‌های مناسب و متناسب با شرایط موجود استفاده نمود. معمولا پوشش‌های پایه سیمانی ویژه یا برخی پوشش‌های پلیمری می‌تواند جوابگوی شرایط باشد.

در مواردی، مانند صنایع دارویی، غذایی و پزشکی، نیاز به یک پوشش غیرمتخلخل و بدون درز به منظور رعایت شرایط بهداشتی می‌باشد که در این شرایط پوشش‌های پلیمری بهترین گزینه هستند.

6) سوالات متداول (FAQ)