چسب‌های کاشی سرامیکی، چسب سنگ و محصولات بندکشی: راهنمای جامع کاربرد و انتخاب

1) مقدمه

کاشی‌کاری و استفاده از انواع کاشی سرامیکی و پرسلانی، سنگ، موزاییک و مانند آن، یکی از محبوب‌ترین روش‌های ایجاد پوشش بر روی سطوح دیوار و کف می‌باشد. این پوشش علاوه بر ایجاد زیبایی بر روی سطوح، در برخی موارد می‌تواند عملکرد ویژه‌ای برای سطح (مانند حفاظت شیمیایی و رطوبتی) ایجاد نماید.

پس از انتخاب کاشی یا سنگ مناسب، سیستم نصب و اجرای آن برای هر بخش یک پروژه خاص برای دستیابی به کیفیت بیشتر، دوام طولانی‌تر و اجرای سریع‌تر، باید به درستی انتخاب شود. این امر، شامل آماده‌سازی مناسب سطح، آب‌بندی و اجرای عایق رطوبتی، صوتی و حرارتی (در صورت نیاز)، انتخاب چسب مناسب، روش اجرای مناسب نصب، و بندکشی و درزگیری می‌باشد.

محصولات ARATEK به لطف دانش فنی گروه مهندسی آرا بتن اروند در زمینه‌های مختلف نظیر آب‌بندی، کفسازی، عایق‌بندی، کاشیکاری، و بندکشی، امکان ایجاد یک سیستم کامل را فراهم می‌نماید. طیف گسترده چسب‌های کاشی و سنگ، محصولات بندکشی و محصولات جنبی مورد استفاده در سیستم کاشی‌کاری که توسط گروه مهندسی آرا بتن اروند طراحی شده، توسعه یافته و تولید می‌گردد، امکان ایجاد یک سیستم یکپارچه برای دستیابی به نتایج بهینه را فراهم می‌کند.

2) اهمیت استفاده و انتخاب مناسب چسب کاشی و سنگ و محصولات بندکشی

امروزه کاشی‌کاری و پوشش‌دهی سطوح با انواع سرامیک‌ها، سنگ‌ها و پنل‌ها (از جنس بتن، گچ، چوب، انواع پلاستیک و غیره) در بخش‌های مختلف یک سازه انجام می‌شود. استفاده از سرامیک‌های بزرگ ابعاد (معروف به اسلب) و سرامیک‌های پرسلانی، کاشیکاری بر روی دیوار خشک (Drywall)، کاشیکاری در محیط مرطوب، کاشیکاری بر روی نما، کاشیکاری محیط استخر، و اجرای سنگ‌های طبیعی (گرانیت، مرمر، تراورتن و غیره) در ساختمان‌ها و سازه‌ها رواج یافته است و هرکدام شرایط و الزامات ویژه خود را دارد. بنابراین انتخاب چسب کاشی و ماده بندکشی مناسب، از نظر فنی، دوام، اقتصاد و ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار است.

بطور مثال، سرامیک‌های بزرگ ابعاد نیاز به یک چسب کاشی با چسبندگی اولیه و نهایی زیاد و از نوع واکنشی (مانند چسب‌های پایه سیمانی یا پایه اپوکسی) دارند، سرامیک‌های پرسلانی نیاز به چسب کاشی با چسبندگی ویژه دارند، و چسب کاشی محیط‌های مرطوب یا مغروق، نیاز به چسب کاشی مقاوم در این محیط‌ها دارند. همینطور مواد بندکشی و درزگیرها با توجه به میزان آب‌بندی، انعطاف‌پذیری و مشخصات لازم، تضمین‌کننده یکپارچگی، بهداشت، و زیبایی پوشش اجرا شده می‌باشد.

3) انواع چسب کاشی و سنگ و محصولات بندکشی

چسب‌های کاشی سرامیکی و محصولات بندکشی معمولا به سه شکل پودری، خمیری و دو (یا چند) جزئی با پایه‌های شیمیایی مختلف نظیر پایه سیمانی، پایه پلیمرهای آب پایه و پایه پلیمرهای حلال پایه تولید و ارائه می‌شوند. معمولا چسب‌های کاشی پودری و پودرهای بندکشی، دارای پایه سیمانی هستند که خود دارای انواعی می‌باشند. چسب‌های کاشی خمیری و خمیرهای بندکشی آماده به مصرف، معمولا بر پایه پلیمرهای امولسیونی آب پایه بوده و دارای انواع مختلفی می‌باشند. چسب‌های کاشی و خمیرهای بندکشی دو (یا چند) جزئی معمولا یا پایه سیمانی اصلاح‌شده با پلیمر هستند و یا بر پایه‌ رزین‌های واکنشگر (مانند اپوکسی و پلی‌استر) می‌باشند.

در استاندارد ملی 12492 ایران و EN 12004، چسب‌های کاشی سرامیکی به سه دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند که هر دسته خود می‌تواند دارای مشخصات ویژه‌ای به شرح زیر باشد. در ضمن عملکرد چسب در برابر آتش، مقاومت در برابر حملات شیمیایی و همچنین آزادسازی مواد خطرناک می‌تواند طبق این استاندارد تعیین شود.

1) چسب‌های سیمانی (C)

الف) چسب سیمانی با گیرش عادی (C1)

ب) چسب سیمانی با خصوصیات اضافی و گیرش عادی (C2)

پ) چسب سیمانی با گیرش سریع (CxF)

ت) چسب سیمانی با لغزش کنترل‌شده (CxT)

ث) چسب سیمانی با زمان باز گسترش‌یافته (CxE)

ج) چسب سیمانی تغییرشکل پذیر (CxS1)

چ) چسب سیمانی با تغییرشکل پذیری زیاد (CxS2)

2) چسب‌های امولسیونی یا دیسپرسی (D)

الف) چسب امولسیونی عادی (D1)

ب) چسب امولسیونی با خصوصیات اضافی (D2)

پ) چسب امولسیونی با لغزش کنترل‌شده (DxT)

ت) چسب امولسیونی با زمان باز گسترش‌یافته (DxE)

3) چسب‌های رزینی واکنشگر (R)

الف) چسب رزینی واکنشگر عادی (R1)

ب) چسب رزینی واکنشگر با خصوصیات اضافی (R2)

پ) چسب رزینی واکنشگر با لغزش کنترل‌شده (RxT)

4) کاربردهای انواع چسب کاشی و سنگ

چسب‌های کاشی و سنگ متنوع موجود و معرفی شده هرکدام دارای مزایا و معایبی هستند. بنابراین با شناخت نیازمندی‌ها و همچنین کاربردها، خواص و ویژگی‌های هر نوع چسب، می‌توان انتخاب مناسبی انجام داد.

4-1- چسب‌های پایه سیمانی

این چسب‌ها به شکل پودری یا دو جزئی (پودری + مایع) عرضه می‌شوند و پودر آن باید قبل از مصرف باید با آب یا با جزء مایع به نسبت مشخص مخلوط شود. به علت وجود سیمان و آب در ملات حاصل، این چسب‌ها با سطوح بتنی، سیمانی و بنایی سازگاری دارد و سطح زیرایند می‌تواند غیرجاذب یا مرطوب باشد. به علت واکنش سیمان با آب داخل مخلوط، واکنش‌های این چسب در محیط‌های بسیار مرطوب یا بسته (عدم امکان تبخیر) نیز پیش می‌رود در ضمن از این چسب می‌توان برای نصب قطعات بزرگ نیز استفاده نمود. مقاومت چسب حاصل در برابر رطوبت (به شرط مقاومت کافی سایر اجزا) نیز مناسب است و چسب حاصل می‌تواند مقاومت مکانیکی، چسبندگی، و مقاومت محیطی و دوام مناسبی داشته باشد.

در صورت نیاز به چسب با قابلیت تغییرشکل (برای قطعات بزرگ، قطعات حساس و گران قیمت)، از انواع ویژه این چسب‌ها باید بهره گرفت.

بطور خلاصه از این نوع چسب و انواع آن برای نصب انواع کاشی‌های سرامیکی، پرسلانی، سنگ‌ها، قطعات بنایی و معدنی، و حتی برخی قطعات غیر معدنی بدون محدودیت در ابعاد بر روی سطوح افقی، قائم و حتی بالاسر می‌توان استفاده نمود.

4-2- چسب‌های امولسیونی یا دیسپرسی

این نوع چسب‌ها بصورت خمیر آماده تک جزئی عرضه می‌شوند. از آنجا که پلیمر شدن این چسب‌ها با خروج رطوبت اتفاق می‌افتد، مرطوب بودن یا غیرجاذب بودن سطح زیراید می‌تواند به تاخیر بیافتد و حتی استفاده از چسب را محدود نماید. در ضمن محیط‌های بسیار مرطوب یا بسته (عدم امکان تبخیر)، یا برای قطعات بزرگ، استفاده از این چسب محدودیت‌هایی خواهد داشت.

بسته به نوع رزین دیسپرسی، چسب حاصل می‌تواند آب‌بند یا منعطف باشد یا نباشد که در این خصوص معمولا تولیدکننده در مشخصات فنی محصول به آن اشاره می‌نماید. از مزایای این نوع چسب می‌توان به چسبندگی زیاد به انواع زیرایندها، امکان استفاده از قطعات صیقلی، و سهولت استفاده آن اشاره نمود.

بطور خلاصه از این نوع چسب و انواع آن برای نصب انواع کاشی‌های سرامیکی، پرسلانی، سنگ‌های غیرحساس، قطعات بنایی و معدنی و غیر معدنی با ابعاد محدود بر روی سطوح افقی، قائم و حتی بالاسر می‌توان استفاده نمود.

4-3- چسب‌های رزینی واکنشگر

این نوع چسب‌ها معمولا بصورت دو یا چندجزئی عرضه می‌شوند. برای استفاده از آنها باید اجزای چسب با نسبت مشخص با یکدیگر مخلوط شده و بخوبی هم زده شود. این چسب‌ها معمولا دارای پایه شیمیایی پلی‌استر یا اپوکسی هستند. بنابراین به علت ناسازگاری ذاتی این چسب‌ها با سطوح معدنی بویژه سطوح جاذب رطوبت، بجز در موارد ضروری، سعی می‌شود از این چسب‌ها استفاده نشود.

از آنجا که پیشرفت واکنش‌ها در این نوع چسب، با واکنش اجزای آن جلو می‌رود، نوع زیرایند، ابعاد قطعه و مواردی از این قبیل، بر خواص چسب تاثیر چندانی ندارد و فقط عواملی مانند رطوبت زیرایند و دمای محل اعمال چسب تاثیرگذار می‌باشد. به همین علت، از این نوع چسب‌ها می‌توان برای نصب قطعات بزرگ و قطعاتی که دارای سطح صیقلی بوده یا به رطوبت حساس هستند، بهره گرفت. این نوع چسب‌ها معمولا دارای مقاومت‌های مکانیکی و چسبندگی چند برابر نسبت به چسب‌های سیمانی و امولسیونی و قابل استفاده بر روی انواع زیرایند و برای انواع قطعات هستند و در برابر بسیاری از عوامل محیطی بسیار با دوام می‌باشند. از نقاط ضعف این چسب‌ها، تفاوت خواص ارتجاعی و حرارتی آنها با کاشی‌های سرامیکی و سنگ‌ها، و همچنین حساسیت شدید به وجود رطوبت در محیط حین اجرا و بهره‌برداری می‌باشد.

بطور خلاصه از این نوع چسب و انواع آن برای نصب انواع کاشی‌های سرامیکی، پرسلانی، سنگ‌ها، قطعات بنایی و معدنی و غیر معدنی بدون محدودیت در ابعاد بر روی سطوح افقی، قائم و حتی بالاسر می‌توان استفاده نمود.

5) کاربردهای انواع محصولات بندکشی

محصولات بندکشی متنوع موجود و معرفی شده هرکدام دارای مزایا و معایبی هستند. بنابراین با شناخت نیازمندی‌ها و همچنین کاربردها، خواص و ویژگی‌های هر نوع، می‌توان انتخاب مناسبی انجام داد.

5-1- محصولات بندکشی پایه سیمانی

محصولات بندکشی پایه سیمانی یا پودر بندکشی، معمولا به شکل پودری یا گاهی به شکل دو جزئی (پودری + مایع) عرضه می‌شوند. پودر بندکشی باید قبل از مصرف با آب یا با جزء مایع به نسبت مشخص مخلوط شود. به علت وجود سیمان و آب در ملات حاصل، این چسب‌ها با سطوح بتنی، سیمانی و بنایی سازگاری دارد و بدنه بند می‌تواند غیرجاذب یا مرطوب باشد. به علت واکنش سیمان با آب داخل مخلوط، واکنش‌های این چسب در محیط‌های بسیار مرطوب یا بسته (عدم امکان تبخیر) نیز پیش می‌رود. این نوع پودر بندکشی می‌تواند آب‌بند، نسبتا منعطف و دارای رنگ‌های متنوع باشد. در ضمن بند ایجاد شده می‌تواند مقاومت مکانیکی، سایشی، چسبندگی، و مقاومت محیطی و دوام مناسبی داشته باشد. از معایب پودرهای بندکشی پایه سیمانی، عدم یکنواختی هرچند کم در رنگ ظاهری بند در نقاط مختلف به علت تفاوت شرایط عمل‌آوری (اختلاف رطوبت، تابش آفتاب، باد و غیره)، تخلخل ذاتی و گاهی سفیدک‌زنی است که با برخی اقدامات اجرایی و همچنین اصلاح پودر بندکشی، قابل کاهش دادن می‌باشد.

بطور خلاصه پودرهای بندکشی پایه سیمانی را می‌توان برای بندکشی قطعات مختلف معدنی، بنایی و برخی قطعات غیرمعدنی، با عرض بند 5/1 تا 30 میلی‌متر (با توجه به اندازه ذرات داخل محصول) استفاده نمود. معمولا برای دستیابی به آب‌بندی و شستشوپذیری مناسب‌تر، بر روی بند سیمانی از مواد آب‌بند یا آبگریز نیز استفاده می‌شود.

5-2- خمیر بندکشی امولسیونی

خمیر بندکشی امولسیونی بصورت خمیر آماده تک جزئی عرضه می‌شود. از آنجا که پلیمر شدن این چسب‌ها با خروج رطوبت اتفاق می‌افتد، مرطوب بودن یا غیرجاذب بودن بدن درز می‌تواند به تاخیر بیافتد و حتی استفاده از خمیر بندکشی را محدود نماید. در ضمن محیط‌های بسیار مرطوب یا بسته (عدم امکان تبخیر)، استفاده از این محصولات محدودیت‌هایی خواهد داشت.

بسته به نوع رزین مورد استفاده، خمیر بندکشی حاصل می‌تواند آب‌بند یا منعطف نیز باشد که در این خصوص معمولا تولیدکننده در مشخصات فنی محصول به آن اشاره می‌نماید. از مزایای این نوع محصولات می‌توان به چسبندگی زیاد به بدنه درز، سهولت استفاده، عدم لک‌پذیری و سفیدک‌زنی، مقاومت بیشتر در برابر خزه و جلبک، تنوع رنگ و ظاهر بسیار مناسب، و عدم نیاز به پوشش آب‌بند اضافی آن اشاره نمود. از معایب آن می‌توان به مقاومت‌های مکانیکی و سایشی کمتر نسبت به پودرهای بندکشی اشاره نمود.

بطور خلاصه خمیر بندکشی امولسیونی را می‌توان برای بندکشی قطعات مختلف معدنی، بنایی و غیرمعدنی حتی با سطوح صیقلی، با عرض بند 5/1 تا 15 میلی‌متر (با توجه به اندازه ذرات داخل محصول) و با کیفیت ظاهری بسیار مناسب، استفاده نمود.

5-3- خمیر بندکشی رزینی واکنشگر

خمیر بندکشی رزینی واکنشگر بصورت دو یا چندجزئی عرضه می‌شوند. برای استفاده از آنها باید اجزای آن با نسبت مشخص با یکدیگر مخلوط شده و بخوبی هم زده شود. این محصولات معمولا دارای پایه شیمیایی اپوکسی بدون حلال هستند.

معمولا از خمیر بندکشی رزینی واکنشگر در شرایطی استفاده می‌شود که نیاز به مقاومت مکانیکی زیاد، مقاومت شیمیایی یا لک ناپذیری ویژه باشد، استفاده می‌گردد. این شرایط معمولا در استفاده‌های صنعتی، بهداشتی، غذایی و دارویی مشاهده می‌شود. این نوع خمیر بندکشی تقریبا تمام مزایای سایر محصولات بندکشی را داراست.

بطور خلاصه خمیر بندکشی رزینی واکنشگر را می‌توان برای بندکشی قطعات مختلف معدنی، بنایی و غیرمعدنی حتی با سطوح صیقلی، با عرض بند 5/1 تا 30 میلی‌متر و حتی بیشتر و با کیفیت ظاهری بسیار مناسب، استفاده نمود.

6) سوالات متداول (FAQ)